14. Het klooster van de Santo Stefano Rotondo (p.16-17)

Het eiland van deze ochtend is gewijd aan het geluk van enkele ideale kruispunten, waar reizigers die van ver vertrokken zijn elkaar voor een ogenblik ontmoeten en elkaar aankijken, voordat ze weer uit elkaar gaan. In het klooster van de kerk Santo Stefano Rotondo, de oudste kerk in Rome met een cirkelvormige plattegrond, trok aan het einde van zijn leven de filosoof George Santayana zich terug, schrijver van doorslaggevende werken in de geschiedenis van het denken. Wie weet waarom hij precies deze plek uitkoos om te sterven, hij die atheïst was en afkomstig uit een ander land. Ik denk graag dat hij veroverd was door de sobere rust, beschut door een kamer en door een tuin die grenzen aan het hemelse geluid van het platteland. Zijn laatste dagen, die kamer en die tuin op de drempel van de dood hebben de grootste moderne Amerikaanse dichter geïnspireerd, Wallace Stevens, die fysiek nooit in onze stad is geweest. Het gedicht ‘To an old philosopher in Rome’ kwam eruit voort, dat te lezen is in het geweldige boekje met de titel ‘The world as meditation’. De dichter wendt zich tot de filosoof in een ontoegankelijke tekst, net zo ontoegankelijk als de hoogste bergen zijn, waarvandaan je desalniettemin het verst weg kunt kijken.
“The threshold, Rome, and that more merciful Rome
Beyond, the two alike in the make of the mind.”

En verder:
 
“The bed, the books, the chair, the moving nuns,
The candle as it evades the sight, these are
The sources of happiness in the shape of Rome...

So that we feel, in this illumined large,
The veritable small, so that each of us
Beholds himself in you, and hears his voice
In yours, master and commiserable man,
Intent on your particles of nether-do”

En ook nog:

“For a citizen of heaven though still of Rome.
It is poverty's speech that seeks us out the most.
It is older than the oldest speech of Rome.”

 

De dichter, die als het ware leest in de geest van een man die op het punt staat te sterven, ontdekt dat het om zich te manifesteren noodzakelijk is voor de grootsheid van het menselijk denken, zoals voor de grootsheid van Rome, om zich te begeven richting de barmhartigheid van de kleinste gedachtes, van de eenvoudigste plekken. En om iets van onszelf en van de oneindige stad waar we wonen te begrijpen zijn misschien vooral een kamer en een tuin nodig, kruispunten waar het verloren leven zich verzamelt.



Marco Lodoli 2005.

Gevonden in 2011.