Er zijn kunstwerken waarin het intellect de dominante factor
lijkt, waarin elk detail lijkt te zijn voortgekomen uit een bevredigende
gedachte van het eigen superieure genie. Het zijn kunstwerken die door hun
perfectie bijna een gevoel van onbehagen oproepen, omdat ze iets onmenselijks
bevatten, een mateloze ambitie, een pleziertje dat vanwege de onmogelijke
uitdagingen helemaal bedoeld is voor de geestelijke vermogens. Het meest spectaculaire
werk in dit opzicht is in Rome het zogenoemde 'Perspectief van Borromini' in
Palazzo Spada, aan Piazza Capodiferro. We kunnen wel honderd keer dit
meesterwerk aanschouwen en ons er elke keer weer over verbazen, en dat telkens
op een diepzinnigere manier.
Het gaat om een galerij die loopt vanuit een beeldschone
binnenhof, een geheime tuin met drie sprookjesachtige sinaasappelboompjes: we
kijken naar de galerij die een meter of dertig, veertig lang lijkt, de Dorische
zuilen lopen schuin af in de verte, de tekeningen op de vloer worden
geleidelijk aan steeds kleiner met als gevolg dat ons oog verder de diepte in kijkt,
naar ginder, waar op het punt waar twee heggen samenkomen een classicistisch
beeld zich aanbiedt als een soort eindpunt voor onze blik. Alles is echter
bedrog, een spectaculair prestigespel dat ons met open mond laat staan. In
werkelijkheid is de zuilengalerij ongeveer acht meter en zestig centimeter lang
en de zuilen, de vloer, het plafond met cassettes worden gerealiseerd met een
architectonische truc die de spot drijft met onze pupillen.
Goed dan, denken we, het is een ander barok foefje, het is puur
vernuft dat honend achter ons uilskuikens staat te lachen. Maar vervolgens
draaien we ons honderd keer om om deze galerij die eerder bij een 17e
eeuws pretpark past te zien, want er is nog iets dat ons ontgaat, want achter
deze optische rotstreek is er iets dat ons emotioneert.
En op een dag lezen we de volgende regels vol bewondering en
morele reflectie, geschreven door kardinaal Bernardino Spada: “Onder de
kleinste afmetingen ziet men een immense zuilengang, in een kleine ruimte loopt
een lang pad. Een wonder van de kunst: een beeld van een bedrieglijke wereld.
Groots alleen ogenschijnlijk, klein zijn de dingen voor wie ze van dichtbij
ziet. Op de grond is grootsheid niets anders dan illusie.” Kijk, eindelijk
begrijpen we wat ons de ogen bevochtigt: die galerij is niet alleen een subtiel
spel van vernuft, het is veel meer, het is ’s werelds waarheid, uitgestrekt in
een paar meter.
Marco Lodoli 2005.
Gevonden in 2010.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten